براساس آمار اعلامی در نشست هیات نمایندگان اتاق تهران، در هفت ماه نخست ۹۹، شاهد افت ۲۱ درصدی واردات از نظر ارزشی نسبت به مدت مشابه سال گذشته هستیم؛ وضعیتی که نشان می‌دهد در بازه زمانی یاد شده، کالاهای با ارزش افزوده بالا نسبت به سال ۹۸، کمتر وارد کشور شده‌اند.ترسیم وضعیت ثبت‌سفارش‌ها، هرچند تا پایان مهرماه ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۲٫۲ درصدی را نشان می‌دهد، اما ارز تخصیص یافته در مقایسه با ۷ ماهه سال گذشته، ۱۲٫۸ درصد افت داشته و در بحث تامین ارز نیز افت ۱۷ درصدی را شاهد هستیم. همچنین در ثبت سفارش ۲۵۹ ردیف تعرفه که مورد واکاوی قرار گرفته، حدود ۶ درصد رشد در مقایسه با سال گذشته دیده می‌شود. از آنسو، ارزش واردات این ۲۵۹ ردیف تعرفه طی سال ۹۸در حدود ۱۰ میلیارد دلار بوده که تا تاریخ ۱۶ آبان ماه امسال، در این تعداد ردیف تعرفه، ۱۳ درصد افت تخصیص ارز و ۵۳ درصد افت تامین ارز گزارش شده است. بنابراین براساس مصوبه جدید دولت، در مجموع ۳۸۳۸ ردیف تعرفه که مواد اولیه، کالاهای واسطه‌ای، ماشین‌آلات و تجهیزات را در برمی‌گیرد، از سوی وزارت صمت به گمرک اعلام شد که در نهایت، در حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن کالا به استناد این مصوبه از بنادر ترخیص شد. در حال حاضر نیز امکان ثبت‌سفارش برای حدود ۷۰۰ ردیف تعرفه مربوط به بخش صنعت و ۳۰۰ ردیف تعرفه کالاهای کشاورزی نیز در سامانه جامع تجارت مشمول تخصیص و تامین ارز بر مبنای روش جدید قرار گرفته است. همچنین بنابه اعلام متولیان وزارت صمت، طی یک هفته آتی، امکان ثبت‌سفارش بر اساس کوتاژ صادراتی در این سامانه فراهم خواهد شد که در ادامه آن استفاده از ارز اشخاص به کار گرفته می‌شود.

  مصائب بودجه و انتخابات امریکا

نمایندگان بخش خصوصی در اتاق تهران در نشست آبان‌ماه خود به مسائلی چون «بودجه سال آینده، انتخابات امریکا، سیاست‌های ارزی، رسوب کالاها و..» پرداختند. «تدوین لایحه بودجه» نخستین بحثی بود که رییس اتاق تهران به آن پرداخت. مسعود خوانساری در بحث بودجه از دولت خواست با توجه به مشکلاتی که سال‌های گذشته ایجاد شده، بودجه متوازنی برای سال آینده تدوین شود و درآمدها و هزینه‌ها در آن به درستی سنجیده و دیده شود. او با بیان اینکه ام‌المصائب اقتصاد کشور کسری بودجه است، تاکید کرد که بودجه کشور هرسال با کسری مواجه است و همین کسری باعث وجود تورم‌های بالا در ۴۰ سال گذشته با نرخ متوسط ۲۰ تا ۲۲ شده است. به گفته رییس اتاق تهران، تورم و به تبع آن کاهش ارزش پول بر معیشت مردم به‌خصوص طبقات محروم فشار زیادی وارد کرده و قدرت خرید آنها را سال‌به‌سال کمتر کرده است. او افزود: بخش عمده مسائلی که گریبان‌گیر اقتصاد کشور است، از بودجه و کسری آن ریشه می‌گیرد و انتظار داریم امسال با توجه به اینکه نفت هم تا ‌اندازه زیادی در بودجه  کم اثرتر شده، دولت بتواند بودجه‌ای با حداقل کسری تنظیم کند.خوانساری در بخش بعدی سخنانش به انتخابات امریکا و شکست «دونالد ترامپ»، گریزی زد وگفت: بحث‌های زیادی مطرح بود که آیا رفتن یا ماندن ترامپ بر اقتصاد اثر دارد یا خیر که باید گفت حتماً موثر است چه در امریکا و چه بر کشورهای دیگر از جمله ایران. او ادامه داد: رفتن ترامپ حتماً در بازارهای ما اثرگذار بود که اثرش را هم مشاهده کردیم اما این اثرات مقطعی و کوتاه‌مدت است و باید مشکلات خودمان را در داخل حل کنیم. خوانساری معتقد است همانطور که در بحث بودجه هم اشاره کردم ایران درگیر مشکلات ساختاری اقتصادی است که قطعاً باید به آنها رسیدگی کنیم و امروز شاید بهترین زمان باشد. رییس اتاق تهران، اتفاقی که در امریکا رخ داد را یک فرصت برای کشور برای بهبود روابط با سایر کشورها توصیف کرد تا از این این طریق نیز بتوان در داخل اصلاحات اقتصادی انجام داد. خوانساری در عین حال ابراز نگرانی کرد که با مستقر شدن رییس‌جمهور جدید امریکا بازارهای دارایی از جمله ارز مقداری کاهشی شود که باید مواظب باشیم و جوگیر نشویم و فکر کنیم که این ادامه‌دار خواهد بود و بخواهیم برآن اساس تصمیم‌گیری کنیم و همان اتفاقی که برای ارز ۴۲۰۰ تومانی افتاد را تکرار کنیم. او تاکید کرد که اگر نسنجیده برخورد کنیم حتماً هم صادرات و هم تولید خسارت‌های بسیاری خواهند دید.

  کارکرد بسته جدید ارزی 

در بخش بعدی این نشست، «بسته جدید سیاست‌های ارزی» که چندی پیش از سوی دولت ابلاغ و به کارگرفته شد، مورد بحث قرار گرفت. معاون امور صنایع وزارت صمت در این باره به ارایه توضیحاتی پرداخت. مهدی صادقی نیارکی ابتدا به بیان چند آمار مربوط به صادرات و واردات طی مدت هفت ماهه امسال پرداخت تا این نکته را مورد گوشزد قرار دهد که چرا دولت تصمیم به تسهیل در ترخیص کالاهای رسوب شده در گمرکات گرفت. او به کاهش ۲٫۸ درصدی واردات کشور طی این مدت از نظر وزنی و افت ۲۱ درصدی از حیث ارزش در مقایسه با مدت هفت ماهه سال قبل اشاره کرد و یادآور شد که این وضعیت نشان می‌دهد که طی امسال، کالاهای با ارزش افزوده بالا نسبت به سال گذشته، کمتر وارد کشور شده است. معاون وزیر صمت همچنین، به صادرات ۱۸٫۲ میلیارد دلاری کشور طی هفت ماهه امسال اشاره کرد که در مقایسه با سال گذشته، از نظر وزنی معادل ۱۸٫۶ درصد و از حیث ارزش نیز ۲۳ درصد کاهش داشته است. صادقی نیارکی سپس به وضعیت ثبت‌سفارش‌ها و میزان تخصیص و تامین ارز طی امسال اشاره کرد و با بیان اینکه میزان ثبت‌سفارش طی هفت ماهه امسال در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۲٫۲ درصد رشد دارد، افزود: با این حال، طی این مدت ارز تخصیصی در مقایسه با هفت ماهه سال قبل ۱۲٫۸ درصد افت داشته در حالی که در تامین ارز نیز ۱۷ درصد کاهش دیده می‌شود. به گفته وی، رصد این آمار و مراجعات و مکاتبات مکرر تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی برای تامین ارز، وزارت صمت را بر آن داشت تا با مشارکت بانک مرکزی نسبت به تسهیل در تخصیص و تامین ارز برای ترخیص مواد اولیه و ماشین‌آلات واحدهای تولیدی که در گمرکات کشور معطل مانده بود، اقدام فوری کرده و در نهایت دستورالعمل جدیدی در این رابطه از سوی دولت مصوب شد. به گفته صادقی نیارکی، در بررسی‌های صورت گرفته ۲۵۹ ردیف تعرفه مورد واکاوی قرار گرفت که از نظر ثبت سفارش در این بخش، در حدود ۶ درصد رشد در مقایسه با سال گذشته دیده می‌شود و در مجموع، ارزش واردات این ۲۵۹ ردیف تعرفه طی سال گذشته در حدود ۱۰ میلیارد دلار بوده است، اما تا تاریخ ۱۶ آبان ماه امسال، در این تعداد ردیف تعرفه، ۱۳ درصد افت تخصیص ارز و ۵۳ درصد افت تامین ارز گزارش شده است. معاون امور صنایع وزارت صمت در ادامه، با بیان اینکه بر اساس آمار گمرک، طی چند ماه اخیر در حدود ۷ میلیون تن کالا شامل مواد اولیه، قطعات صنعتی و ماشین‌آلات، کالاهای اساسی و مواد مصرفی در انبار گمرکات کشور رسوب کرده است، افزود: به دنبال مصوبه اخیر دولت، در مجموع ۳۸۳۸ ردیف تعرفه که مواد اولیه، کالاهای واسطه‌ای، ماشین‌آلات و تجهیزات را دربرمی‌گیرد، از سوی وزارت صمت به گمرک اعلام شد که در نهایت، در حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن کالا به استناد این مصوبه از بنادر ترخیص شد. به گفته او، در حال حاضر ۶۱۳ ردیف تعرفه مشمول مصوبات اخیر قرار گرفته و ترخیص کالاهای این بخش علاوه بر ارز نیما، از طریق روش واردات در مقابل صادرات خود، واردات در مقابل صادرات غیر و همچنین استفاده از ارز اشخاص امکان‌پذیر شده است. صادقی نیارکی با بیان اینکه در حال حاضر امکان ثبت‌سفارش برای حدود ۷۰۰ ردیف تعرفه در سامانه جامع تجارت بر مبنای روش‌های جدید تامین ارز  وجود دارد، افزود: برای استفاده از ارز اشخاص در خارج از کشور نیز با هماهنگی بانک مرکزی باید حساب ریالی متعلق به این افراد یا اشخاص مورد اعتماد آنان در داخل کشوراعلام شود.

   گلایه‌های ارزی فعالان اقتصادی 

پس از ارایه این گزارش از سوی صادقی نیارکی، سایر اعضای هیات نمایندگان نیز به طرح پرسش‌ها و نظرات خود پرداختند. رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران، گفت: تفکیکی نانوشته از سوی دستگاه‌های حاکمیتی بر کارت‌های بازرگانی تولیدی و غیرتولیدی اعمال ‌می‌شود و به نوعی کارت‌های غیرتولیدی به رسمیت شناخته ‌نمی‌شود. از آنجا که قانون تجارت چنین تفکیکی را قائل نشده، این تبعیض نارواست.محمد لاهوتی، از سرپرست امور صنایع وزارت صمت درخواست کرد که ردیف تعرفه‌هایی که امکان استفاده از ارز صادراتی را ندارند، به صراحت اعلام شود تا واردکنندگان پیش از ثبت سفارش از آن مطلع شوند.  در ادامه محمدرضا نجفی‌منش، رییس کمیسیون بهبود محیط کسب و کار اتاق تهران هم این پرسش را مطرح کرد که چرا تولیدکنندگان و وارد‌کنندگان ‌نمی‌توانند از ارز موجود در بازار استفاده کنند؟ او افزود: بانک مرکزی طی سال‌های اخیر ۴۳ میلیارد دلار ارز را به بازار تزریق کرد تا بازار ارز را متعادل نگاه دارد؛ هر چند که این هدف نیز محقق نشد. اکنون اگر بخش تولید از ارز موجود در بازار استفاده نکند، این منابع به سوی قاچاق روانه خواهد شد. محمود نجفی‌عرب، رییس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران هم با اشاره به اینکه تنها نیمی از ۲٫۵ میلیارد‌ ارز ۴۲۰۰ تومانی تخصیصی به واردات مواد اولیه دارو و تجهیزات تامین شده است، درخواست کرد که تعرفه مواد اولیه بخش دارو و تجهیزات پزشکی نیز به ۳۰۰ تعرفه‌ای که قادر به واردات از‌ محل ارز صادراتی هستند، افزوده شود. حسن فروزان‌فرد، رییس کمیسیون حمایت قضایی و مبارزه با فساد اتاق تهران نیز این پرسش را مطرح کرد که «آیا ممکن نبود وزارت صمت پیش از آنکه بازار مواد اولیه دچار تنش شده و بخش خصوصی دچار زیان شود، سیاست‌های جدید در حوزه ارز، در ماه‌های قبل اتخاذ ‌می‌شد، او افزود: انتظار ما از وزارت صمت این بود که در ماه‌های گذشته در کنار بخش خصوصی قرار می‌گرفت.محمد اتابک، نایب‌رییس اتاق تهران هم به این نکته اشاره کرد که بهره‌برداری از بسیاری از طرح‌ها با بیش از ۸۰‌ درصد‌ پیشرفت، معطل میزان اندکی ارز است. او این درخواست را مطرح کرد که با برقراری هماهنگی میان بانک مرکزی و وزارت صمت، ارز مورد نیاز این پروژه‌ها تامین شود تا از حبس سرمایه جلوگیری شود.

   ثبت سفارش با کوتاژ صادراتی و ارز اشخاص

معاون امور صنایع وزارت صمت در پاسخ به سوالات مطرح شده، با تاکید بر اینکه در حال حاضر علاوه بر حدود ۷۰۰ ردیف تعرفه مربوط به بخش صنعت، ۳۰۰ ردیف تعرفه کالاهای کشاورزی نیز در سامانه جامع تجارت مشمول تخصیص و تامین ارز بر مبنای روش جدید قرار گرفته، خبر داد که طی یک هفته آتی، امکان ثبت‌سفارش بر اساس کوتاژ صادراتی در این سامانه فراهم خواهد شد و بلافاصله در ادامه آن نیز، استفاده از ارز اشخاص به کار گرفته می‌شود. او با بیان اینکه صادرکنندگان این اختیار را دارند که ارز صادراتی خود را در نیما عرضه کنند یا آنکه با واردکنندگان متقاضی، وارد معامله شوند، افزود: در اجرای این مصوبات اخیر دولت، هیچ تفکیکی برای کارت بازرگانی واحدهای تولیدی یا غیر آن درنظر گرفته نشده و این مکانیزم برای همه دارندگان کارت بازرگانی قابل استفاده است. در ادامه، رییس اتاق تهران با اشاره به اینکه کد تعرفه بسیاری از مواد اولیه در فهرست مجاز وارداتی‌ وزارت صمت نیامده، خواستار توجه این وزارتخانه به این مساله شد.